Στις 30 Νοεμβρίου 2012, συμπληρώθηκαν 100 ακριβώς χρόνια από τότε που ο ελληνικός στρατός απελευθέρωσε το χωριό Πεστά, μετά από σκληρή μάχη που έμεινε στην ιστορία ως «η μάχη των Πεστών». Ήταν μια από τις ένδοξες σελίδες της ιστορίας του ελληνικού στρατού γι΄αυτό και το όνομα «Πεστά» είναι χαραγμένο (πρώτο κιόλας!) στην πάνω αριστερή μετόπη (όπως κοιτάμε) του μνημείου του «Άγνωστου Στρατιώτη», στην πλατεία Συντάγματος στην Αθήνα. Κατά τη διάρκεια των στρατιωτικών επιχειρήσεων, εκείνης της εποχής, στο μέτωπο της Ηπείρου, δεν έμενε παρά μόνο το πανίσχυρο, κατά τα άλλα, οχυρό του Μπιζανίου, για την κατάληψη των Ιωαννίνων. Τα φετινά Ελευθέρια των Πεστών γιορτάστηκαν με περισσότερη λαμπρότητα, την παρουσία εκπροσώπων των τοπικών αρχών, των περισσότερων πολιτικών κομμάτων και πλήθους κόσμου, κυρίως γηγενούς καταγωγής.
Αξίζει να γνωρίζουμε από εκείνες τις μέρες: 1) τη νίκη, στη μάχη με τα κανόνια, του Ταβουλάρη (Έλληνας κανονιοβολητής που βρισκόταν στο κοντινό χωριό Βαρλαάμ) εναντίον του «Αράπη» (Τούρκος κανονιοβολητής εγκαταστημένος στο πεστιώτικο τοπωνύμιο «Αυλότοπος») 2) τον ηρωικό θάνατο στη μάχη του Κρητικού εθελοντή Σαμαριτάκη, την κηδεία του και την ταφή του στο νεκροταφείο των Πεστών, ανήμερα της απελευθέρωσης 3) τους ασυγκράτητους Ευζώνους μας που κατατρόπωσαν τους Τούρκους, στο βουνό των Πεστών το «Μακρυβούνι».
Αυτά τα λίγα, σαν αφιέρωμα στην εκατονταετηρίδα των Ελευθερίων της περιοχής μας, για να θυμόμαστε εκείνους που πολέμησαν και θυσιάστηκαν για την ελευθερία του τόπου μας, όχι μόνο όταν συμπληρώνονται χρόνια με πολλά …μηδενικά.
